Terugblik GroenLunch: Is Fryslân voorbereid op de waterbom?
24 april 2025
Terugblik GroenLunch: Is Fryslân voorbereid op de waterbom?
Op woensdag 24 april kwamen geïnteresseerden uit de wereld van natuur, beleid en waterbeheer samen in de Cycle-Up Hub in Leeuwarden voor een GroenLunch over een steeds urgenter onderwerp: extreme neerslag. Onder leiding van waterexpert Johan Medenblik van Hogeschool Van Hall Larenstein werd het begrip “waterbom” – 200 millimeter regen in 48 uur – tastbaar gemaakt, met Fryslân als casus.
Johan schetste op basis van recente kennis uit onder meer het Deltares-rapport ‘Wat als de waterbom elders in Nederland was gevallen?’ een realistisch scenario. In plaats van een extreme piekbui, werd uitgegaan van gelijkmatig verdeelde neerslag onder gematigde omstandigheden. Na circa 60 mm (12 uur) raakt het grondwatersysteem vol en stroomt de neerslag richting het oppervlaktewatersysteem. Na circa 100 mm (20 uur) raakt nu ook het oppervlaktewatersysteem vol en beginnen de lage plekken als eerste te overstromen.
Fryslân heeft een complex watersysteem met grote landschappelijke variatie, van vrij afstromende zandgronden tot diepgelegen veenweiden en zeeklei. Water uit hogere delen stroomt via beken zoals de Tjonger en het Koningsdiep naar de Friese boezem – een netwerk van meren en plassen, kanalen, laagveenmoerassen, beken, vaarten, boezemsloten en stedelijk water – waar het via sluizen en gemalen wordt afgevoerd naar het IJsselmeer of de Waddenzee. Toch is het systeem niet ontworpen op het verwerken van zulke extreme hoeveelheden water. Met een gemalencapaciteit van 11,5 mm per etmaal blijft er bij een bui van 30 mm al 18,5 mm in de polders achter. Fryslân heeft zo’n 1000 van deze gemalen.
Tijdens de lezing werd duidelijk dat bepaalde plekken in Fryslân bijzonder kwetsbaar zijn voor overstromingen, zoals locaties waar meerdere waterlopen samenkomen en overgangen van vrij afstromende gebieden naar de boezemsystemen. Het risico op overstromingen bij aanhoudend hoge waterstanden is reëel. Het Friese watersysteem is niet berekend op een waterbom.
Toch was de toon niet alleen zorgelijk, maar ook oplossingsgericht. Johan Medenblik benadrukte het belang van vooruitdenken, het simuleren van risicogebieden en het creëren van extra waterbergingscapaciteit, bijvoorbeeld langs Friese beken. Daarnaast werd de rol van inwoners besproken: bijvoorbeeld het aanleggen van wadies en het vergroenen van eigen tuinen. Wie benieuwd is naar de risico’s in de eigen omgeving, kan terecht op de Friese Klimaatatlas. Deze kaart wordt dit jaar geactualiseerd en biedt inzicht in kwetsbare gebieden en mogelijke maatregelen.
De GroenLunch maakte eens te meer duidelijk dat klimaatverandering ook in Fryslân steeds vaker voelbaar zal zijn. Het is dan ook zaak om niet af te wachten, maar nu te kijken naar wat er wél kan.
Schrijf je in voor onze maandelijkse nieuwsbrief. Ontvang het laatste FMF-nieuws en mis geen enkele GroenLunch.