Vitale bessen vol antioxidanten

Complexe bodemsystemen boeien bessenteler Henk Vonk

We zitten aan een geïmproviseerde keukentafel, in de oude varkensschuur -nu kantine- bij (zacht)fruitteler Sparkberry in Burgum. De entourage is eenvoudig, maar voldoet. En dat is de beide heren, vader en zoon Vonk ‘best genôch’. Het werk is namelijk buiten en dat is er meer dan zat. Net als de spraakstof die rijkelijk vloeit bij heit Jan en zoon Henk. ‘Tûke tinkers’ (slimme heren), dat wordt al heel snel duidelijk. Hoe rollen die in de wereld van de bes? En wat doen ze met het bodemadvies van adviseur Louw Hoekstra? Dat laatste maakt dat we in opdracht van De Fryske Milieu Federatie samen praten over het project Friese Vitale Bodem. Wat doet de bodem op dit moment met de bes en wat kan er verbeterd worden? 

De bes en de heren Vonk
Oprichter Jan Vonk raakte in 2006 geïnspireerd door de blauwe bes. Wat begon met een weiland vol fruitstruiken is in de loop der jaren uitgegroeid naar een oppervlakte van 4 hectare. De spreekwoordelijke ‘vonk’ sloeg over op Vonk junior, die in 2013 instapte. Waarom? Henk: “Omdat dit werk erg veelzijdig is. Alles wat in mij zit aan competenties wordt aangesproken, dat maakt het werk heel dynamisch en uitdagend. Je moet goed kunnen rekenen, strategisch zijn, snel schakelen, aan marketing doen, met mensen werken. Zomaar een greep uit een scala aan werkzaamheden. Daarnaast is het heerlijk om altijd buiten te werken.” Een aanvullende motivatie: “De overheerlijke blauwe bes is ook nog eens een superfood, boordevol antioxidanten.” Henk noemt het de ‘magische tweeslag’. 

Bodem versus weerbaarheid 
De afhankelijkheid van het weer en de mogelijke schommelingen in de kwaliteit en kwantiteit van de oogst zorgen voor kwetsbaarheid. Eén slecht oogstjaar, of een jaar met zure bessen zorgt direct voor een dip in de verkoop en reputatieschade voor het volgende oogstjaar. Die kwetsbaarheid stimuleert Henk enorm om zo stabiel mogelijk te telen. Zeker gezien de grillige weersomstandigheden van afgelopen jaren. Met de hulp van Louw Hoekstra kunnen we meer sturen op een stabiel inkomen, daar komt het dus op neer. Iets waar we al jaren aan proberen te werken. Veelal met externe input van hulpmiddelen, verkocht door goedbedoelde adviseurs zonder juiste kennis van zaken. Weten we nu…” Henk vult aan: “Sinds de deelname aan het project Friese Vitale Bodem zijn ons de ogen geopend als het gaat om het cruciale belang van bodemgesteldheid. We keken te eenzijdig naar de bodem. Louw heeft ons geleerd meer uit te zoemen en anders te kijken naar de complexe bodemsystemen. Voorheen deden we dat met veel focus op de zogenaamde NPK’s¹ (stikstof, fosfaat en kalium). Dat bleek echter kapitaalvernietiging te zijn. Met verkeerde meststoffen de bodem overbemesten, zonder aandacht voor sporenelementen.” Weten de heren nu. Henk: “Het was gangbare kennis waar elke boer en teler mee geschoold en vervolgens door verkopers in geadviseerd wordt. Dat gaat zo: Je kijkt naar het gewas. Groeit het niet goed, dan moet er gespoten worden. “Het reageren op deze wijze is laat, maar soms onvermijdelijk. Echter,  investeren in een gezonde bodem werkt pro-actief en is meer toekomstbestendig”, vult adviseur Louw nog aan. 

Gezond voedsel versus afname ziektekosten
Louw denkt sinds de deelname van het bodemproject mee en helpt de heren namens stichting Co2lFarming bij het creëren van een solide bodemgesteldheid. Hij hoeft geen producten te verkopen, maar kijkt naar de cijfers van de bodembalansanalyse en plantsap-analyses. Louw: “Een gezonde plant brengt rechtstreeks koolstof in de bodem om het bodemleven te voeden. We noemen dat ook wel regeneratief boeren. Het project Friese Vitale Bodem laat hopelijk zien dat alleen een gezonde bodem, gezonde en weerbare gewassen voortbrengt.” Louw legt verder uit dat 60% van de mensen in Nederland ondervoed is, ondanks de overvloed aan eten. Hij doelt daarbij op de kwaliteit van het voedsel. Louw: “Het zou weer normaal moeten worden dat we een substantieel deel van ons inkomen aan goede voeding besteden. Dat verdient Nederland ruimschoots terug in de afname van ziektekosten die daar op volgt. Nog los van het genot lokaal te eten. Want hé, wat zijn die blauwe bessen toch heerlijk.”

Weer terug naar de strategie. Louw: “We stappen af van de chemische denkwijze, met gebruik van de bekende NPK (stikstof, fosfor en kalium) en kiezen voor andere meststoffen, bijsturen via blad en onthouding van zouten. De nitraatstof was namelijk torenhoog, terwijl de blauwe bes helemaal niet tegen nitraat kan! De struik vergist dan zijn eigen bes, wat weer luis en insecten aantrekt. Strategie is de plant zoveel mogelijk uit de bodem te laten halen met een rustig verloop van voeding opname.” De eerste resultaten van het bladonderzoek zijn gunstig. Henk: “De bodem is duidelijk bezig te herstellen. Ik zie het als een transitiefase; voordat het bodemsysteem zijn werk 100 procent goed doet zullen we hier en daar moeten bijsturen.”

Project Vitale Bodem gouden kans 
Henk benadrukt dat Louw’s hulp en de nieuwe kennis die dit project met zich meebrengt voor Sparkberry werken als springplank: “De bodemthematiek heeft mij gegrepen. Het geeft mij meer grip ‘op de zaak’ en versterkt mijn verkoopargumenten, namelijk het verkopen van een verrekte lekkere en gezonde blauwe bessen, kersen en ander fruit.” Voor wie ondertussen nieuwsgierig is geworden naar de smaak; de winkel op het erf van Henk en Jan is in de zomermaanden maandag tot en met zaterdag open. Aardbeien, kersen, sapjes, jam maar vooral veel blauwe bessen zijn daar te koop. Buiten het vers-seizoen is de winkel op vrijdagmiddag geopend. Wil je eerder kennismaken met Henk of Jan?  Kijk dan eens op hun website www.sparkberry.nl, bij de Google-quiz onder het kopje ‘video’s’.