Ervaringsverhaal van Bauke en Martsje Dijkstra: Boeren met de natuur - Boeren in Balans met het veen

Projectpagina Boeren in Balans met het veen

Gezondheid als basis voor bedrijfsvoering

In het Friese Aldeboarn runnen Martsje en Bauke een melkveebedrijf met 65 koeien en bijbehorend jongvee. In hun bedrijfsvoering staat gezondheid centraal. “In het verleden kampten we met veel gezondheidsproblemen bij de koeien. In plaats van alleen symptomen te bestrijden, wilden we een andere aanpak.” Martsje verdiepte zich in natuurlijke methoden om de gezondheid van de koeien te ondersteunen, volgde een cursus homeopathie en werkt nu samen met fytotherapeut Monique van Riel. Bauke volgde op afstand, maar is inmiddels volledig overtuigd. De natuurlijke benadering resulteert in een betere gezondheid van de koeien, een efficiëntere benutting van bodemvoedingsstoffen en een positief rendement.  

Biologisch en antibiotica vrij

In de afgelopen 10 jaar hebben ze op hun boerderij Buorkje mei de natuer het roer omgegooid en ze boeren op een unieke manier. Martsje en Bauke hebben een biologische melkveehouderij en werken waar mogelijk alleen met natuurlijke middelen. Ze zijn ooit begonnen structuurrijker te voeren met minder eiwitten. Dit geeft Martsje ook als starttip voor andere boeren. En dit is doorgegroeid naar een holistische aanpak waarbij er alleen gewerkt wordt met kruiden en homeopathie om de koeien gezond te houden. De reden om dit te doen? Martsje vertelt: “een belangrijke stap in de kringloop is een vitale bodem, zo krijg je een weerbare koe, gezonde melk en een gezond mens.”  

Boeren rond de kringloop van de natuur

Op de boerderij werken ze op een natuurlijke én regeneratieve wijze. Regeneratieve landbouw herstelt het klimaat, de bodem, biodiversiteit en de algehele gezondheid van mens en planeet. “Niet langer tegen de natuur in, maar met de natuur mee werken,” zegt Martsje. Landbouwgif en kunstmest zijn hierdoor overbodig. Als uitgangspunt zorgen ze ervoor dat ze de bodem verrijken en het bodemleven herstellen, waardoor de grond vruchtbaarder wordt (en daarmee productiever) én meer water en koolstof opslaat. Zo maaien ze onder andere met een messenbalk. Daarmee kun je hoger maaien, het is lichter en spaart het leven op het land. Ook levert het sterkere planten op, omdat je meer bladgroen behoudt voor fotosynthese. Tevens vinden ze bovengronds bemesten erg belangrijk. Je krijgt dan minder verdichting door lichtere machines en “omdat mest op de grond hoort, niet erin”. Ook passen ze stripgrazen toe om de plant ruimte te geven. “Het doel is dat je helpt bij het herstel van het leven, doordat je de wereld beter achterlaat dan je haar aangetroffen hebt.” 

De boerderij van Martsje en Bauke staat er nu mooi bij, met de koeien op het land en een heel groen veld. Hun melk is biologisch NOP-gecertificeerd (dat betekent geen antibiotica, pesticiden en kunstmest). Om tot dit type bedrijf te komen heeft Bauke flink wat moeten afleren van zijn agrarische opleiding. Men denkt vaak dat traditioneel boeren meer financiële houvast geeft. Banken maken het ook moeilijk om een duurzaam agrarisch bedrijf te hebben, maar het is zeker mogelijk. Daarbij geeft Bauke nog een zinnige opmerking: “wat er niet uitgaat, hoef je ook niet terug te verdienen.” Door op deze manier te boeren ben je kritisch op alles wat je aanschaft en wanneer de bodem gezond is, biedt het land ook de juiste stoffen voor de koeien, dan heb je niet veel krachtvoer meer nodig.   

Het onderzoek

Maar het project Boeren in Balans met het Veen wist zeker ook nog een bijdrage te leveren aan hun land. Wat zij graag wilden onderzoeken is hoe ze bodem zelf kunnen optimaliseren, aangezien de bodem de basis vormt van een gezonde voedingskringloop voor de koe. Ze zijn kritisch op veel projectaanbiedingen die ze krijgen, maar dit project sprak ze aan omdat de uitkomst nog openlag.  

Mineralenhuishouding

Om de mineralenbalans van hun bodem te herstellen, heeft Leo Bil van Soilmasters tijdens het onderzoek een bodemmonster genomen en op basis daarvan een plan gemaakt. Voorheen verrijkten zij hun percelen 1x per jaar met één ton basaltmeel met zeezout. Leo Bil gaf aan dat het beter is om zowel calcium als magnesium toe te voegen voor een betere balans. Op het proefperceel is over drie jaar tijd 3500 kg/ha Limkal aangebracht en 4500 kg Magkal. Na 3 jaar bleek dat de absolute waarden van Ca en Mg positief zijn toegenomen op het proefperceel ten opzichte van het referentieperceel.  

Wanneer een optimaal calcium-/magnesiumevenwicht wordt bereikt, kunnen mineralen beter aan het TEC (uitwisselingscapaciteit van de bodem) gebonden worden. Dit betekent minder verlies van kostbare mineralen en een betere voorziening richting de plant. De plantsapanalyses lieten tevens een betere stikstofbeschikbaarheid zien, dit is goed voor de gewasgroei. Na de proef betekent dit een winst van 160 kg droge stof wat goed is voor 1000 kg Ruw Eiwit. Een goeie grasproductie begint dus bij een bodem die in evenwicht is. 

Zichtbare resultaten

Martsje kon ook zien dat het proefperceel groener was. Als ze een schep in de bodem zette, zag ze dat de grond ruller was, dit is goed tegen verdichting. Het perceel had ook een betere beworteling. Ze merkt daarbij wel op dat hun percelen sowieso vooruitgegaan zijn, vanwege hun natuurlijke wijze van boeren. De toegepaste maatregelen hebben dus vooral effect als je het land snel een boost wil geven. Ze hebben de andere percelen ook meegenomen. Voor onderhoud zullen ze nu jaarlijks basaltmeel strooien in kleinere hoeveelheid. Hun focus ligt nu op het behoud van de bodem op de lange termijn.  

Wat het project hen heeft opgeleverd

Het is belangrijk voor de natuur dat er onderzoek gedaan wordt. Ook is het belangrijk dat er goeie begin- en eindmetingen worden verricht. Helaas lukte dat niet altijd. Dat vond ze toch wel jammer. In de toekomst zou het ook mooi zijn om naar meer disciplines te kijken. Zo had ze graag nog met het radardiagram gewerkt om te kijken wat ze op bedrijfsniveau anders kunnen doen en aan welke knoppen ze nog op natuurlijke basis kunnen draaien, bijvoorbeeld op mestgebied met Peter Vanhoof.  

Ze ziet ook veel onbenutte onderzoekskansen voor het veenweidegebied, zoals de overmatige hoeveelheid ganzen. Sinds vier jaar weren ze zelf de ganzen in de wintermaanden van hun weilanden, wanneer de bodem juist moet rusten en verteren. Zo blijft de bodem bedekt, behoud je een goede fotosynthese en een goede beworteling. Dit is essentieel voor een gezonde kringloop.  

Toekomstplannen en nieuwe ontwikkelingen

Ze gaan door op de ingeslagen weg. Vorig jaar hebben ze tevens 1,5 hectare olifantsgras geplant om zelfvoorzienend te zijn in strooisel. Dit kan minimaal 20 jaar staan en ieder jaar geoogst worden. Afgelopen winter hebben ze 5500 bomen en struiken langs de looppaden gepoot als voederhaag en rondom de klaverweide als veekering. Dit is goed voor de koeien, de biodiversiteit en de bodem.  

Ze hopen dit jaar nog een hooidrooginstallatie aan te schaffen. Daarmee blijven de eiwitten in het gras het best behouden, heb je geen last van broei en schimmels meer in het voer, hoef je geen plastic meer te gebruiken en heb je minder bewegingen op het land, dus minder verdichting. Dit jaar starten ze ook met de verkoop van melk met een melktap en ze gaan kleinschalig kaas produceren.  

Iets goeds achterlaten

Martsje en Bauke kunnen goed zien dat alle dingen die ze nu doen, bijdragen aan het herstel van de bodem. De TEC en CEC-waarden worden steeds beter, ook op het referentie perceel. “Het duurt dan misschien iets langer. Maar ook zonder extra ingrepen gaat de bodem vooruit wanneer je anders gaat boeren.” Hun belangrijkste motivatie om op deze wijze te boeren is om iets goeds achter te laten en om blij te worden van je werk. Martsje benadrukt: “je wil toch voor je kinderen en voor hun kinderen een goede wereld achterlaten? Het gaat erom dat je gelukkig en gezond bent.”  

Tip: Bekijk de film Bodemwinst van Rob Busquet om nog meer te ontdekken over deze boerderij.  

Of bekijk hun website op: buorkje-mei-de-natuer.frl

Bronnen die zij adviseren om te raadplegen:
https://www.topmest.org/   
https://devbbm.nl/