Symposium Aanvalsplan Grutto | De grutto verdient beter

12 december 2024

De grutto verdient beter

Symposium Aanvalsplan Grutto

Op 4 december kwamen zo’n tachtig boeren, bestuurders en belanghebbenden samen in de Eemlandhoeve bij Amersfoort. Deze bijeenkomst markeerde de afronding van het project “Verdienmodel Aanvalsplan Grutto”, gesteund door diverse provincies en LVVN. Acht agrarische collectieven presenteerden hun analyse van de huidige verdienmodellen en hun plannen voor duurzaam weidevogelbeheer. Tijdens een paneldiscussie bespraken vier ketenpartijen de kansen en knelpunten voor effectieve compensatie van boeren. Een collectief stelde: “We moeten een exclusief verdienmodel voor gruttoboeren ontwikkelen waar de buren jaloers op zijn.” Vanuit het publiek klonk: “Boeren kunnen rekenen, dus als we er een plus op kunnen zetten, maakt de grutto een goede kans.”

Vijf jaar geleden werd op initiatief van Pieter Winsemius, It Fryske Gea, de FMF en Vogelbescherming Nederland het Aanvalsplan Grutto opgesteld. Dit plan bundelde kennis en ervaring van zes weidevogelprovincies, landbouworganisaties, natuurorganisaties en wetenschappers. Net als in voetbal is de aanval de beste verdediging voor de grutto. Deze unieke vogel, symbool van een balans tussen productie en natuur, werd in 2015 uitgeroepen tot nationale vogel. Het doel van het Aanvalsplan Grutto is om de neerwaartse trend van de grutto en andere weidevogels te keren. Pieter Winsemius benadrukte dat boeren langdurige beheercontracten en gestaffelde vergoedingen nodig hebben om inkomstderving te compenseren.

Het project Verdienmodellen Aanvalsplan Grutto heeft samen met acht collectieven de afgelopen twee jaar verschillende stappen doorlopen om effectieve verdienmodellen te verkennen. Eerst werden gebiedskenmerken en bestaande bedrijfsvoering geanalyseerd. Vervolgens werden innovatieve verdienmodellen geëvalueerd op hun inpasbaarheid en potentie. Bedrijfsadviseurs rekenden verschillende scenario’s door, zoals blijvend grasland, Valuta voor Veen, stal aanpassing en kruidenrijk grasland, om hun effect op bedrijfsvoering en verdienvermogen te bepalen. Ook werd gekeken naar gewenste gebiedsinrichting en aanvullende maatregelen zoals grondafwaardering. De kennis en ervaring van de collectieven werd gebundeld en gedeeld tijdens een symposium.

De collectieven benadrukten de behoefte aan exclusieve en concurrerende verdienmodellen voor gruttobeheer, aanvullend op de generieke ANLb-vergoedingen. Huidige vergoedingen zijn bij hoge percentages zwaar beheer (>15-25%) niet toereikend. Extra financiële prikkels zoals een mozaïektoeslag en kostendekkende beloning zijn noodzakelijk. Er moet een eerlijker beloningssysteem komen voor CO2-verwaarding en peilverhoging, zodat boeren die al duurzaam werken niet worden benadeeld. Verbeterde afstemming tussen regelingen en instrumenten, consequent beleid en een lange termijn perspectief zijn essentieel. Flexibiliteit in wet- en regelgeving is nodig om optimale bedrijfssystemen te ontwikkelen. Effectieve begeleiding en training van interne adviseurs zijn ook belangrijk, aangezien traditionele adviseurs vaak te eenzijdig naar bestaande productiemodellen kijken.

Politiek gezien zijn de grutto’s door de inbreukprocedure weer volop in het nieuws. Sinds 1970 is de gruttopopulatie met 80% afgenomen, terwijl de helft van alle grutto’s wereldwijd in Nederland broedt. Brussel heeft aangegeven dat het tijd is voor actie. Staatssecretaris Jean Rummenie komt binnenkort met een voorstel om 500 miljoen euro uit te trekken voor maatregelen. Wij als belanghebbenden hebben concrete handreikingen uit het project. Naast het delen van praktijkervaring willen we randvoorwaarden en richtlijnen bieden om het voor boeren aantrekkelijker te maken hun bedrijf in te richten voor het Aanvalsplan Grutto.

Het publiek stelde dat zonder actief faunabeheer gruttobeheer een illusie is. Dit complexe thema leidt vaak tot verhitte discussies, maar proactief en langdurig ecologisch beheer en effectieve preventiemaatregelen zijn cruciaal. Lokale overheden kunnen een unieke rol spelen door land uit opkoopregelingen open te stellen voor duurzaam gruttobeheer. Sommige provincies zijn ambitieuzer dan andere. De paneldiscussie benadrukte dat ondernemers ook naar hun eigen kansen moeten kijken, naast de overheid. Marktpartijen en consumenten hebben ook een verantwoordelijkheid. Partijen zoals FMF kunnen vernieuwingen versnellen en versterken. Met de 500 miljoen die binnenkort beschikbaar komt voor agrarisch natuurbeheer hopen we nieuwe initiatieven in kansgebieden te ondersteunen. Ervaring leert dat collectieven snel meters kunnen maken met een eerlijke en effectieve regeling. De grutto verdient beter en met voldoende middelen en gestaffelde beloningen krijgt onze nationale trots een eerlijke kans.